Έκθεση
Τον Ιούλιο του 1984, η σύνοδος της ολομέλειας φιλοξενεί συζήτηση σχετικά με την κατάσταση του Αντρέι Ζαχάρωφ. Είναι η στιγμή που γεννιέται η ιδέα να θεσπιστεί ένα ετήσιο βραβείο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Αρχικός του σκοπός είναι να επιβραβεύει έρευνες και δημοσιεύσεις όσον αφορά την ανάπτυξη των σχέσεων Ανατολής-Δύσης, την ελευθερία του διαλόγου, την ερευνητική ελευθερία και την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου. Με τα λόγια του Γάλλου ευρωβουλευτή και εισηγητή Jean-François Deniau, είναι καθήκον και ευθύνη του ελεύθερα εκλεγμένου Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να προασπίζεται τις θεμελιώδεις ελευθερίες. Ο Γάλλος ευρωβουλευτής υποστηρίζει ότι ο Αντρέι Ζαχάρωφ ενσαρκώνει με ιδανικό τρόπο το βραβείο, καθώς.
ο Ζαχάρωφ είναι ένας Ευρωπαίος πολίτης που αποτελεί την προσωποποίηση της ελευθερίας της σκέψης και της έκφρασης και ο οποίος αποφάσισε, βάσει των πεποιθήσεων και της συνείδησής του, να αποποιηθεί όλα τα υλικά πλεονεκτήματα και όλες τις τιμές που του προσφέρονταν.
Jean-François Deniau
Οι ευρωβουλευτές ανταποκρίνονται στο θερμό προσκλητήριο. Στις 13 Δεκεμβρίου 1985 εγκρίνεται με ευρεία πλειοψηφία η πρόταση ψηφίσματος με την οποία θεσπίζεται το Βραβείο Ζαχάρωφ για την ελευθερία της σκέψης.
Έπειτα από προσωπική επικοινωνία με τον Λόρδο Plumb, Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, την άνοιξη του 1987 ο Αντρέι Ζαχάρωφ ανακοινώνει τη στήριξή του στο σχέδιο και αποδέχεται τη δημιουργία ενός βραβείου που θα φέρει το όνομά του. Αποφασίζεται τελικά ότι το Βραβείο Ζαχάρωφ θα απονέμεται σε προσωπικότητες και σε οργανώσεις που έχουν διακριθεί για τις δράσεις ή τα επιτεύγματά τους στο πεδίο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στην Ευρώπη και σε ολόκληρο τον κόσμο. Σε συμφωνία με την Πολιτική Επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η πρώτη απονομή του Βραβείου Ζαχάρωφ αποφασίζεται να πραγματοποιηθεί πριν από το τέλος του 1988. Βραβεύονται ο Nelson Mandela και ο Anatoli Marchenko, ο δεύτερος κατόπιν πρότασης του ίδιου του Ζαχάρωφ.
