Έκθεση
Από τη θέσπισή του πριν από τριάντα χρόνια, το Βραβείο Ζαχάρωφ απονέμεται σε ευρύ φάσμα προσωπικοτήτων και ομάδων ακτιβιστών για τα ανθρώπινα δικαιώματα σε ολόκληρο τον κόσμο, που εργάζονται άοκνα για δικαιοσύνη και ισότητα στις κοινωνίες τους. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, επί μακρόν χωρίς πραγματικές εξουσίες στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής, αντιλαμβάνεται εξ αρχής ότι μέσω του βραβείου θα μπορέσει να αποδείξει στη διεθνή σκηνή την προσήλωσή του υπέρ των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Εκμεταλλεύεται αυτή την ευκαιρία όποτε είναι δυνατό. Οι βραβευθέντες προέρχονται από πολλές διαφορετικές κουλτούρες και περιοχές, ενώ δραστηριοποιούνται σε μεγάλη ποικιλία μορφών ακτιβισμού: εκπρόσωποι μειονοτήτων, μία ομάδα κατά της τρομοκρατίας, ένας ακτιβιστής για την απαγόρευση των βασανιστηρίων, ένας σκιτσογράφος, κρατούμενοι επί μακρόν για λόγους συνείδησης, ένας σκηνοθέτης, ο ΟΗΕ στο σύνολό του, μέχρι και ένα παιδί που υπερασπίζεται το δικαίωμα στην εκπαίδευση. Όλοι τους επιβραβεύονται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για το αξιοσημείωτο έργο τους.
Με τον τρόπο αυτό, το βραβείο προωθεί ενεργά τις αξίες του Κοινοβουλίου, όπως είναι η ελευθερία της έκφρασης, τα δικαιώματα των μειονοτήτων, ο σεβασμός του διεθνούς δικαίου και η εγκαθίδρυση της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου. Αρκετοί από τους βραβευθέντες έχουν περάσει χρόνια υπό κράτηση και εξακολουθούν να βρίσκονται στη φυλακή, ενώ μερικοί θυσίασαν ακόμη και τη ζωή τους για να προασπίσουν αυτές τις αξίες. Αξίζει να σημειωθεί ότι ορισμένοι από τους κατόχους του Βραβείου Ζαχάρωφ τιμήθηκαν στη συνέχεια με το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης. Οι κάτοχοι του Βραβείου Ζαχάρωφ μοιράζονται την πεποίθηση ότι είναι απαραίτητο να προωθούν τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες. Είναι επίσης πρόθυμοι να αφιερώσουν τη ζωή τους στον δύσκολο αυτόν αγώνα.
Τον Δεκέμβριο του 2019 εγκαινιάστηκε η Οδός Ελευθερίας «Ζαχάρωφ» στην Πλατεία Αλληλεγγύης 1980, μπροστά ακριβώς από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις Βρυξέλλες. Η οδός αποτελείται από 43 κεραμικές πλάκες που είναι τοποθετημένες κατά χρονολογική σειρά από το 1988 και μετά, πάνω στις οποίες ένα κείμενο παρουσιάζει συνοπτικά καθέναν από τους βραβευθέντες. Οι πλάκες αυτές υπενθυμίζουν καθημερινά σε όσους βρίσκονται στο Κοινοβούλιο τη σημασία των δικαιωμάτων μας ως ατόμων και την ανάγκη να αγωνιζόμαστε για αυτά.
Το Βραβείο Ζαχάρωφ, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα ανθρώπινα δικαιώματα σε ολόκληρο τον κόσμο (ήχος)
Πέραν της απονομής του Βραβείου Ζαχάρωφ, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συνεχίζει να προασπίζεται τις αξίες του και να ενεργεί βάσει αυτών μέσω πολλών ακόμη διαύλων. Οι ευρωβουλευτές καταγγέλλουν σε τακτική βάση ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε τρίτες χώρες, εγκρίνοντας σχετικά ψηφίσματα στις συνόδους ολομέλειας. Καθώς τα δικαιώματα αυτά θεωρούνται οικουμενικά, η αντίδραση είναι η ίδια ανεξάρτητα από τον τόπο που συμβαίνει η παραβίαση. Μπορεί να πρόκειται για τη Μιανμάρ, σε απόσταση 8.000 χιλιομέτρων, ή για τη Λευκορωσία, που συνορεύει με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Κρίσιμα ανθρωπιστικά ζητήματα αναδεικνύονται από σημαντικά ψηφίσματα που εγκρίνει συχνά το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Οι ευρωβουλευτές εργάζονται για την υπεράσπιση των δημοκρατικών συστημάτων σε όλο τον κόσμο, συμμετέχοντας ως παρατηρητές σε εκλογικές διαδικασίες, μεσολαβώντας σε συγκρούσεις και στηρίζοντας νέα κοινοβούλια στα πρώτα τους βήματα. Για παράδειγμα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συμμετείχε πρόσφατα με αποστολή εκλογικών παρατηρητών στις πρόωρες βουλευτικές εκλογές που πραγματοποιήθηκαν στο Περού τον Ιανουάριο του 2020. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κατανοεί ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν εξαντλούνται στα σύνορα της ΕΕ, και αξιοποιεί κάθε ευκαιρία για να τα προασπίσει.