Wystawa
Ludzkość zawsze prowadziła wojny. Instynktownie chronimy siebie samych i neutralizujemy to, co postrzegamy jako zagrożenie. Często wyrządzamy krzywdę tym, których uważamy za wrogów, niszcząc drogie im symbole — wysadzenie w powietrze kościoła lub pomnika to cios dla społeczności, która wokół nich się rozwijała. To nie tylko kamień, tynk i szkło uległy zniszczeniu, to strata wieków historii, tradycji i poczucia bezpieczeństwa. Zdławić ducha, wzbudzić strach, doprowadzić do rozpadu społeczności — to taktyka wojskowa. Ale — co zdumiewające — nawet najbardziej okaleczony duch ludzki odradza się.
Europa — kontynent naznaczony brutalnością dwóch wojen światowych
W pierwszej połowie XX wieku dwie wojny światowe nie tylko zebrały tragiczne żniwo wśród ludności, ale też obróciły w ruinę wiele obiektów dziedzictwa kulturowego Europy. Oto kilka przykładów.
W czasie pierwszej wojny światowej zrujnowana została katedra Notre Dame we francuskim Reims. Budowla nie miała żadnego znaczenia militarnego, ale była ogromnie ważnym dla kultury obiektem sakralnym, w którym odbyły się koronacje wielu francuskich monarchów. Bombardowanie zrujnowało zarówno morale Francuzów, jak i samą świątynię, ale i jedno, i drugie szybko odbudowano. UNESCO wpisało obiekt na listę światowego dziedzictwa w 1991 r. Pozostaje on jednym z najważniejszych punktów na mapie turystycznej świata.
Belgijskie miasto Ypres wraz z jego kościołami, ratuszem i sukiennicami zostało niemal całkowicie zniszczone podczas pierwszej wojny światowej, ponieważ znajdowało się w strategicznym punkcie na trasie, którą podążali Niemcy chcący zająć Belgię, a następnie Francję.
Przez pięć sierpniowych dni w 1915 r. oddziały niemieckie paliły i łupiły belgijskie Leuven, przeprowadziły egzekucję 248 obywateli i zniszczyły liczne budynki, w tym uniwersytet i średniowieczną bibliotekę.
Siedmioletnie prace nad odbudową biblioteki, które rozpoczęto w 1921 r., finansowali głównie Amerykanie, w tym Herbert Hoover (późniejszy prezydent Stanów Zjednoczonych). Nowa biblioteka podzieliła los poprzedniej: strawił ją ogień w czasie II wojny światowej. Przystąpiono ponownie do odbudowy i w 1951 r. biblioteka została znowu otwarta.
Za pomocą suwaka znajdującego się poniżej można porównać obrazy ilustrujące stan biblioteki po bombardowaniu i po jej odbudowie.
Po Powstaniu Warszawskim w 1944 r., operacji mającej na celu wyzwolenie Warszawy spod okupacji niemieckiej, które prowadzone było przez polski podziemny ruch oporu i Armię Krajową, ok 85% polskiej stolicy zostało zniszczone przez nazistów.
W 2011 r. warszawskiemu studiu animacji Platige otrzymała zlecenie od Muzeum Powstania Warszawskiego na stworzenie pierwszej na świecie cyfrowej rekonstrukcji stereoskopowej miasta zniszczonego w czasie II wojny światowej. Film przedstawia widok z lotu ptaka na zrównane z ziemią miasto po Powstaniu w 1944 r. Wizualizację stworzono, posiłkując się zdjęciami lotniczymi znalezionymi w zbiorach muzeum, a prace nad filmem trwały ponad rok. Obejrzyj zwiastun:
Zdobywając się na nieprawdopodobny wysiłek, odbudowano Stare Miasto, w tym jego rynek, mury miejskie, Zamek Królewski i budynki sakralne. UNESCO określa to jako „wyjątkowy przykład niemal całkowitej odbudowy zabytków historii z okresu od XIII do XX wieku".
Partenon — bliska zawalenia się ikona starożytności
Partenon w Grecji należy do najbardziej rozpoznawalnych ikon architektonicznych świata i jest trwałym symbolem stylu klasycznego oraz antycznej Grecji. Konflikty i wojny są wpisane w każdy kamień tej budowli.
Budowla powstała w latach 447–432 p.n.e. jako świątynia poświęcona bogini Atenie i symbol zwycięstwa Greków nad Persami, zastąpiwszy wcześniejszy budynek zniszczony w czasie inwazji perskiej w 480 r. p.n.e.
Przez wieku Partenon pełnił nie tylko rolę budynku sakralnego, ale i skarbca Aten, później świątyni chrześcijańskiej (od 590 r. n.e.), a następnie przez 800 lat po podboju tureckim funkcjonowała jako meczet.
W czasie Wielkiej Wojny Tureckiej (1683–1699) Turcy z imperium ottomańskiego używali Partenonu jako składu prochu. W listopadzie 1687 r. wybuchły magazyny prochu, podpalone przez Wenecjan oblegających Ateny. Wybuch zabił 300 osób, a budynek wraz ze swymi rzeźbami, fryzami i kolumnami, bardzo ucierpiał, a skutki wybuchu widoczne są po dziś dzień.
Był też pozytywny aspekt tej historii, choć pojawił się z niemal stuletnim opóźnieniem. Gdy w XVIII wieku zaczęto podróżować po Europie, ruiny Partenonu przyciągnęły uwagę artystów i archeologów, których prace, w tym pierwsze szkice Partenonu wraz z pomiarami budowli, zapoczątkowały zainteresowanie kulturą grecką, co pomogło wzbudzić sympatię dla greckich ruchów wolnościowych.
Stary Most (bośn. Stari Most) — symbol jedności zniszczonej i przywróconej
Zbudowany w 1566 r. i zniszczony 9. listopada 1993 r. Stari Most (Stary Most) o konstrukcji łukowej spina brzegi rzeki Neretwy w Mostarze (Bośnia i Hercegowina). Co ciekawe, nazwa miasta pochodzi właśnie od mostu, a nie odwrotnie.
Most zbudowany według projektu architekta Mimara Sinana i uznawany za klejnot dziedzictwa islamskiego zburzyło 60 chorwackich pocisków wystrzelonych w czasie wojny w Bośni i Hercegowinie. Konstrukcję zniszczono ze względu na jej strategiczne znaczenie, ale zburzenie mostu było także celowym atakiem na kulturę, jako że most łączył społeczności muzułmańską i chrześcijańską po obu stronach rzeki.
Rekonstrukcja mostu, do której użyto miejscowego wapienia i zastosowano ottomańskie techniki budowlane, zakończyła się w lipcu 2004 r. Ludzie reprezentujący obie strony konfliktu pracowali przy odbudowie ramię w ramię. Zdaniem UNESCO, „obszar Starego Mostu, z cechami architektury przedottomańskiej, wschodnioottomańskiej, śródziemnomorskiej i zachodnioeuropejskiej jest szczególnym przykładem wielokulturowego osadnictwa miejskiego. Odbudowany Stary Most i Stare Miasto w Mostarze są symbolem zgody, międzynarodowej współpracy i współistnienia odmiennych kulturowo, etnicznie i wyznaniowo społeczności”.
Four Courts, Dublin — 400 lat historii utraconej
Budynek Four Courts (Cztery sądy) to ważny punkt na mapie Dublina. Powstał u schyłku XVIII w. i był siedzibą czterech sądów, zajmując znaczące miejsce nad rzeką Liffey.
Od 1867 r. irlandzki Urząd ds. Dokumentacji Publicznej mający siedzibę w zachodnim skrzydle budynku gromadził w nim i archiwizował dokumentację administracyjną, sądową i spadkową. Dokumenty te stanowiły bezcenny, jedyny w swoim rodzaju zasób kulturowy, w którym jak w zwierciadle odbijały się stulecia irlandzkiej historii społecznej i kulturowej oraz genealogii. Niestety niemal całe zbiory utracono w czasie irlandzkiej wojny domowej.
- czerwca 1922 r., wraz z rozpoczęciem wojny, siły przeciwne traktatowi, które okupowały Four Courts od kwietnia tego roku, zostały zaatakowane przez armię. Po wielu dniach walk poddano się, ale nie przed wybuchem (którego powód jest wciąż przedmiotem dyskusji), który okazał się być powodem pożaru budowli.
Wnętrza Four Courts zostały poważnie uszkodzone, a środkowa kopuła zapadła się. Utracono siedem wieków rejestrowanej historii Irlandii, w tym deklaracje spisowe, oryginalne testamenty z tak wczesnego okresu jak XVI w., a także księgi parafialne, w których odnotowywano chrzty, małżeństwa i pogrzeby.
