Wystawa
Oczyszczająca moc wody
Woda od dawna zajmuje centralne miejsce w tradycjach i starożytnych rytuałach, by wspomnieć chociażby ceremonię chrztu. W judaizmie zanurzenie w wodzie stanowiło symbol oczyszczenia i konsekracji, zaś kościół prawosławny oddaje cześć wodzie i jej mocy tworzenia w ceremonii święcenia wody . Woda składana w ofierze w buddyjskich świątyniach symbolizuje dążenie do czystości, zaś wyznawcy hinduizmu wierzą, że kąpiel w świętej rzece Ganges zmywa wszelkie grzechy.
Narodowy Dzień Śpiocha
Woda zajmuje również poczesne miejsce w obchodach dnia Unikeonpäivä czyli Narodowego Dnia Śpiocha w Finlandii, mających swój początek w średniowieczu i powiązanych przypuszczalnie z biblijną przypowieścią o siedmiu braciach śpiących.
Unikeonpäivä to dzień poświęcony zabawie i kawałom. Ten członek rodziny, który obudzi się jako ostatni, jest uznawany za najbardziej leniwego i „zachęcany” do pobudki przez skropienie jego twarzy wodą lub — w wersji bardziej radykalnej — wrzucenie do jeziora.
Marzanna i Morė
Woda jest uważana nie tylko za źródło życia i czystości, lecz także za siłę niosącą gniew i zniszczenie. W kulturze słowiańskiej woda stanowi ostateczną broń przeciwko Marzannie lub Morenie, bogini utożsamianej z końcem zimy i odrodzeniem wiosny.
Odbywające się podczas Jarego Święta, rytualne topienie kukły Marzanny ma na celu przyspieszenie nadejścia wiosny i zagwarantowanie obfitych zbiorów.
W ramach tej tradycji, która obecnie stanowi raczej pretekst do wspólnej zabawy z dziećmi, procesja niesie wśród śpiewów słomianą kukłę do rzeki lub stawu, aby następnie wrzucić ją do wody.
Odchodząc od wody, uczestnicy procesji kontynuują śpiewy, nie wolno im jednak się obejrzeć za siebie ani potknąć, ponieważ oznaczałoby to pecha.
Litewski odpowiednik Marzanny nosi imię Morė. Jej wykonana ze słomy kukła nie jest topiona, lecz palona w kulminacyjnym momencie święta Užgavėnės.
Morė, uważana za złowieszczego demona wywołującego koszmary senne, jest symbolem zniszczenia i śmierci. Nie jest niesiona w procesji do pala, przy którym ma zostać spalona, lecz zawożona na saniach na kołach, zrobionych specjalnie dla niej.
Podczas jazdy kołysząca się z boku na bok kukła wygląda jak demon machający ramionami, broniący się przed zamaskowanym mężczyzną z batem. Spalenie kukły Morė symbolizuje zwycięstwo światła nad ciemnością i wiarę ludzi w moc ożywiania dusz i ciał zmęczonych zimą.
Ogniska
Ogniska w noc Walpurgiiobchodzoną z 30 kwietnia na 1 maja (co pokrywa się według wierzeń z datą sabatu czarownic), są rozpalane w krajach takich jak Czechy, Słowenia, Litwa, Łotwa, Finlandia i Estonia. Nazwa święta pochodzi od imienia chrześcijańskiej świętej, św. Walpurgi,, zapewniającej ochronę przed czarami i chorobami zarówno ludziom, jak i zwierzętom.
Również w Szwecji ogniska rozpalane w noc Walpurgii lub „valborgsmässofirandet” należą do najważniejszych majowych tradycji, obchodzonych w noc poprzedzającą święto wiosny przypadające 1 maja.
Ten obyczaj nabrał nowego kolorytu po II wojnie światowej, gdy ruchy robotnicze zaczęły organizować wspólne ogniska w lokalnych społecznościach.
Oprócz ognisk i zabaw współcześnie obchody majowego święta wiosny w Szwecji stanowią dla młodych ludzi okazję do łamania zasad i robienia sobie psikusów.
Ogniska są także elementem obchodów przesilenia letniego, gdy jeden z biegunów Ziemi znajduję się pod maksymalnym kątem nachylenia względem Słońca. Przesilenie letnie jest jednym z najważniejszych świąt w ciągu roku, zwłaszcza w północnej Europie.
Chociaż dokładna data tego starego, przedchrześcijańskiego święta różni się w zależności od kraju i kultury, noc przesilenia letniego (noc świętojańska albo noc Kupały) jest zazwyczaj obchodzona między 19 a 25 czerwca.
W tradycji chrześcijańskiej to święto zostało zaadaptowane jako dzień świętego Jana Chrzciciela (przypadający 24 czerwca), w związku z czym w Danii i Norwegii jest obchodzone pod nazwą dnia św. Jana.
W dzień Sankthans / Jonsok ludzie palą ogniska i spotykają się, by wspólnie pić, śpiewać, grillować, bawić się na festynach i uczestniczyć w koncertach.
Ogniska św. Marcina
Dzień św. Marcina z Tours (‘Sint Maarten’) is jest obchodzony 11 Listopada. Jest znany również pod nazwami: Martinstag, Maartensdag, Martinmas, Old Halloween lub Old Hallowmas Eve. Jednak zanim ten listopadowy dzień nabrał jakiegokolwiek religijnego znaczenia, był świętem jesiennych zasiewów ozimej pszenicy i szlachtowania utuczonego bydła.
Palenie ognisk stanowi istotny element tradycji związanych z obchodami Martinstag, podobnie jak zwyczaj chodzenia przez dzieci z latarniami i proszenia o słodycze w zamian za piosenki — ta tradycja jest szczególnie silna w Holandii.
W dniu św. Marcina na wiele stołów we Francji i Szwecji trafia gęś. Legenda głosi, że święty, usiłując uniknąć święceń biskupich, ukrył się w zagrodzie gęsi, ale zdradziło go gęganie tych ptaków.
Fajerwerki
Po dziś dzień magia ognia ma dla nas nieodparty urok i odgrywa istotną rolę w wielu tradycjach, jak chociażby podczas w noc sylwestrową, czyli wigilię Nowego Roku.
Odpalanie fajerwerków jest tradycyjną zabawą w wielu krajach, jednak Holendrzy są chyba największymi entuzjastami puszczania z dymem milionów euro w tę jedną, szczególną noc. Jest to częściowo związane z tym, że noc sylwestrowa to jedyny czas w roku, kiedy odpalaniem fajerwerków mogą się zajmować osoby bez specjalnego przeszkolenia lub licencji.
Tysiące ludzi odpalają fajerwerki na ulicach, w parkach i ogródkach, rozjaśniając niebo na wiele godzin. Taka popularność fajerwerków ma również swoje ciemne strony, skutkując często obrażeniami ludzi, uszkodzeniem mienia oraz zniszczeniem cennego dziedzictwa kulturowego, jak na przykład XIX-wiecznego młyna, który spalił się w 2019 r.
Żywioł ognia
W prawosławiu ogień odgrywa centralną rolę w jednym z najważniejszych wydarzeń na przestrzeni całego roku, nabożeństwie Zejścia Świętego Ognia w Jerozolimie.
Podczas tej ceremonii, której tradycja liczy sobie co najmniej 1200 lat, celebranci wchodzą do edykuły — wewnętrznej budowli mieszczącej grób Chrystusa — a następnie wychodzą z niej, niosąc świece zapalone od „świętego ognia”, będącego przesłaniem z niebios dla wiernych. Szczegóły dotyczące źródła tego ognia są pilnie strzeżonym sekretem.
W zamieszczonym poniżej pliku dźwiękowym można usłyszeć pieśni śpiewane podczas nabożeństwa Zejścia Świętego Ognia w stambulskiej dzielnicy Fener (Turcja), będącej siedzibą Ekumenicznego Patriarchatu Prawosławnego.