Verhaal

De geschiedenis van legpuzzels

kleurenfoto, puzzelstukjes die uit een gele kartonnen cilinderbuis vallen.

Van een uitvinding door een Londense cartograaf tot competitieve puzzelkampioenschappen

door
Adrian Murphy (opent in nieuw venster) (Europeana Foundation)

Puzzels zijn al eeuwenlang geliefd speelgoed en boeien jong en oud over de hele wereld. Deze blog gaat over de geschiedenis van legpuzzels, van de oorsprong in de 18e eeuw tot nu.

Waarom werden de eerste puzzels uitgevonden?

De oorsprong van de legpuzzel ligt in de 18e eeuw.

Europese kaartenmakers plakten hun kaarten op hout en sneden ze in kleine stukjes om leermiddelen te creëren voor het aardrijkskundeonderwijs. Deze werden gebruikt om kinderen op een leuke en interactieve manier vertrouwd te maken met de geografie van de wereld.

legpuzzel met een gedetailleerde kaart van Nederland.
puzzelstukjes in een bruine houten doos.

De Londense cartograaf John Spilsbury wordt vaak genoemd als de maker van de eerste commerciële legpuzzel. In de jaren 1760 verkocht hij puzzels met wereldkaarten die langs landsgrenzen in houten stukken waren gesneden. In die tijd stonden deze bekend als 'ontlede kaarten'.

kaart van Europa in de 18e eeuw, verdeeld in puzzelstukjes, waarvan sommige stukjes ontbreken.

Hoe hebben legpuzzels zich ontwikkeld?

In de loop der tijd zijn legpuzzels uitgebreid van landkaarten naar schilderijen, scènes uit de Bijbel, landschappen en allerlei andere scènes.

een kaart in een houten frame verdeeld in puzzelstukjes, waarbij twee stukjes naast het houten frame liggen.
kleurrijke legpuzzel met kaart van Europa.

Omdat ze oorspronkelijk met de hand in hout werden gemaakt, werden ze beschouwd als luxueuze en educatieve voorwerpen. Puzzels op karton verschenen voor het eerst in het begin van de 19e eeuw, maar waren aanvankelijk niet populair omdat zowel producenten als klanten ze van mindere kwaliteit vonden.

een doos met een puzzel van 500 stukjes met een afbeelding van houten huizen.

In de 19e eeuw leidde industriële vooruitgang ertoe dat legpuzzels steeds meer in massa werden geproduceerd.

De decoupeerzaag - een verticale zaag die op en neer beweegt en ingewikkelde vormen kan uitsnijden - werd uitgevonden in 1855. Hij stond ook bekend als figuurzaag of fineerzaag.

Het is moeilijk te zeggen wanneer precies, maar rond 1880 werd de naam 'jigsaw' geassocieerd met de puzzel, vernoemd naar dit gereedschap voor het uitsnijden van de vormen. Over het algemeen wordt aangenomen dat de term 'jigsaw puzzle' uit begin 1900 stamt.

beige doos met een label met tekst, het grootste woord zegt 'Puzzle'.

Hoe zijn legpuzzels populairder geworden?

Aan het begin van de 20e eeuw werden legpuzzels zowel op hout als op karton gemaakt.

kleurrijke doos vol puzzelstukjes.

In de daaropvolgende decennia werd karton het belangrijkste materiaal voor legpuzzels, waardoor ze populairder en toegankelijker werden. Legpuzzels kregen ook nieuwe functies, zoals ingewikkeldere in elkaar grijpende stukjes.

legpuzzel met de poster van de Olympische Spelen van 1924, een atleet die een speer werpt voor een wereldbol.

In de jaren 1880 werden twee bedrijven opgericht die marktleider zouden worden op het gebied van legpuzzels.

Het Amerikaanse bedrijf Parker Brothers - dat de wereld het spel Monopoly gaf - werd in 1883 opgericht in Massachusetts. Zij brachten hun eerste legpuzzel in 1887 op de markt.

Het Duitse spellenbedrijf Ravensburger werd ook in 1883 opgericht, maar begon pas in de jaren 60 legpuzzels te maken. Zij zijn nu de grootste makers van legpuzzels in Europa.

doos met een puzzel van 1000 stukjes met een foto van huizen op een weiland en bergen op de achtergrond.
doos met een puzzel van 2000 stukjes met een afbeelding van een boeket bloemen in een vaas.

Tegen de jaren 1930 gebruikten bedrijven legpuzzels als reclame en gaven ze gratis weg aan klanten die hun producten kochten.

een legpuzzel met een zeepreclame met een afbeelding van een schoorsteenveger met een borstel en een rood stuk zeep.

Vooral tijdens de economische crisis in de jaren 1930 werden legpuzzels steeds populairder als een betaalbare vorm van vermaak.

doos met een puzzel van 450 stukjes met een foto van rode en gele tulpen in een tuin.

Sindsdien zijn legpuzzels populair speelgoed gebleven. Vooral tijdens de pandemie van het Coronavirus werden legpuzzels een perfect tijdverdrijf tijdens een verblijf binnenshuis.

Competitief puzzelen

Hoewel de meeste mensen legpuzzels spelen om te ontspannen en geïnspireerd te raken door prachtige schilderijen, nemen sommigen het serieuzer en hebben van puzzelen een wedstrijd gemaakt.

Sinds 2019 worden de wereldkampioenschappen legpuzzels gehouden in Valladolid, Spanje, met team- en individuele wedstrijden.

Het eerste kampioenschap telde meer dan 1.000 deelnemers uit 40 landen, die allemaal streden om een legpuzzel in de snelste tijd te voltooien. In 2023 voltooide de individuele competitiewinnaar Alejandro Clemente León een puzzel van 500 stukjes in iets minder dan 38 minuten!

Nu je de geschiedenis van legpuzzels kent, krijg je zin om te puzzelen?