Koloniale beschrijvingen

In deze tweede blog over het koloniale verleden van culturele erfgoedinstellingen gaan we dieper in op hoe metadata en beschrijvingen kunnen bekeken en ge(her)interpreteerd kunnen worden. Om meer te leren over dit werk en over het DE-BIAS project, lees onze eerste blog in de serie genaamd 'Koloniale beelden.

We hebben verschillende bijdragen verzameld van leden van de Intellectuele Congolese Kring, een organiatie die de belangen van de Congolese gemeenschap in België vrijwaart. Ze werden uitgenodigd om hun kritiek te uiten op koloniale beschrijvingen van Congolese mensen en van de Congolese geschiedenis, in samenwerking met KU Leuven en KADOC. Hier vind u een paar van hun bijdragen.

Marie-Antoinette

Marie-Antoinette heeft drie kinderen en is een sociaal werker.

De meeste woorden die in museumcollecties worden gebruikt als beschrijving zijn niet neutraal. Ze hebben vaka een negatieve connotatie die de zogenaamde superioriteit van de witte man tegenover de zwarte man wil bevestigen. Ze tonen niet enkel de fysieke maar ook de morele en spirituele onderdrukking van het Congolese volk. Bijna alle woorden en beelden van het koloniale tijdperk roepen de denigratie op van zwarte mensen door witte mensen. Tegelijkertijd benadrukken ze de autoriteit en superioriteit van witte mensen in het beheren van de maatschappij.

De term 'derdewereldland' bijvoorbeeld, categoriseert zo'n land als zwak en ongerschikt aan de 'eerstewereldlanden'. Ik zou liever de term 'ontwikkelende landen' gebruiken omdat het hoop en een evolutionaire trend oproept.

Ik hou niet van de term Évolués, ik verkies het te hebben over acculturatie. Zogenaamde évolués zijn zwarte mensen die willen leven zoals witte mensen, zich assimilerend in witte cultuur: ze eten met lepels, messen en vorken, ze kleden zich zoals witte mensen, spreken hun taal, etc. Ook al zijn ze geaccultureerd met witte cultuur, zullen ze spijtig genoeg altijd ondergeschikt blijven aan de Bwana, de kolonisator.

Ik ervaar een gelijkaardig gevoel als het komt op de inburgeringslessen, met hte enige verschil dat in de huidige inburgeringsles ze hun 'civiliserende missie' niet vermelden.

Darcy

Darcy is een universiteitsstudent die instaat voor diversiteit en inclusie onder studenten.

Deze foto is getiteld 'picnick in Afrika rond de eeuwwisseling'. Het gebruik van het woord 'Afrika' lijkt hier ongepast .Het doet me denken aan het gebruik van de term 'Afrikaan' die vaak wordt gebruikt als een veralgemenende beschrijving voor elke zwarte persoon.

Misschien werd de term 'Afrika' hier gebruikt vanwege een gebrek aan informatie: de curator wist niet precies waar de foto werd genomen. De rest van de beschrijving is ook vaag, waardoor de waarde en betekenis van deze foto onduidelijk is. Waarom zouden we geïnteresseerd moeten zijn in deze foto? Waarom is het belangrijk? Die informatie krijgen we niet in de beschrijving van de foto.

De foto hierboven met de beschrijving 'vluchtelingen' heeft gelijkaardige problemen. Het woord 'vluchtelingen' framet deze afbeelding onmiddeling, waardoor het onmogelijk wordt voor mensen die deze foto bekijken om er een andere interpretatie aan te geven.

Om toch een eerlijke interpretatie te weergeven is het belangrijk om het doel of intentie van de foto duidelijk te omschrijven. bijvoorbeeld “De fotograaf wilde aantonen in welke omstandigheden de vluchtelingen uit Manono zich bevonden.” Dit zou ook ruimte geven voor kijkers om zelf de foto te herinterpreteren.

Yves

Yves heeft een organisatie opgericht die onderwijsmogelijkheden wil bieden aan kinderen in Oost-Congo.

Ik vind dit een zeer mooie foto. Dit is een foto dat zou passen in de modeboeken. Ik vind wel dat de naam van de persoon in kwestie genoemd mag worden. Naar mijn mening is dat het minste dat men kan doen in ere van deze persoon. Wie weet kan iemand door zo’n foto zijn verre voorouders herkennen en heeft hij een toegang tot een stukje familiegeschiedenis?

Ik vind ook dat men ook moet zien of er toestemming werd gegeven voor het maken van de foto? Werd er geposeerd of was dit een foto zonder toestemming?

Oorverdovende stilte

Onvolledige, slechte of zeer beperkte metadata is problematisch: de afwezigheid van diepgang, precisie of context maakt hte bijna onmogelijk om te weten of beschrijvingen of labels voor culturele erfgoedobjecten bedoeld waren om te schaden.

Dit legt een veelvoorkomend probleem bloot als het over betwist erfgoed gaat: we hebben vaak niet alle info over de reis die een object heeft gemaakt, en de afkomst van een object. Ofwel is het spoor van informatie incompleet, of werd het in de eerste plaats nooit vastgelegd. In veel gevallen liggen de vooroordelen in de stilte die uitgaat van de beschrijving: elementen die, bewust of onbewust, genegeerd werden, door onwetendheid of met opzet.

Het DE-BIAS project wil ongehoorde stemmen laten weerklinken als beginpunt om zo problematische culturele erfgoedcollecties te hercontextualiseren. Door co-creatie evenementen, crowdsourcing, het opstellen van een woordenlijst en kennisdatabase met problematische woorden, en het maken van een online tool die bevooroordeelde termen herkent in culturele erfgoedmetadata, wil DE-BIAS de culturele erfgoedsector helpen om postkoloniaal te worden.

Vertaling door Jolan Wuyts