Wirja
Mudelli 3D ta' siti u oġġetti jippermettulna naraw il-wirt dinji li jista' jkun impossibbli li wieħed jara personalment minħabba l-kundizzjoni fraġli tiegħu, id-distanza fiżika tagħna minnu, jew il-fatt li ma għadux jeżisti. Permezz ta' rendiment 3D, nistgħu nesploraw wirt storikament importanti b'dettalji mill-qrib minn perspettivi ġodda.
Xi ħaġa inkredibbli li nistgħu nagħmlu hija li naraw kif imxew id-dinosawri.
Fi tmiem is-seklu 19, ġew skoperti 30 skeletru tal-igwanodon kważi kompletament intatti f'minjiera tal-faħam f'Bernissart, il-Belġju. Kienet skoperta kbira - għall-ewwel darba, skeletri kompluti setgħu juru kif kienu jidhru d-dinosawri.
Dawn l-iskeletri huma l-akbar ġabra ta' igwanodoni fid-dinja u l-aħjar ippreservati wkoll. Jinsabu fl-Istitut Rjali Belġjan tax-Xjenzi Naturali. Il-mudell 3D il-ġdid tal-igwanodon jagħtina indikazzjoni ta' kif dawn id-dinosawri kienu joqogħdu weqfin u jimxu fuq l-erba' saqajn kollha.
Il-paleontologu mwieled fi Franza Louis Dollo kien jemmen li l-igwanodoni nqatlu waqt għargħar, filwaqt li xjenzati oħra ħarġu b'teoriji oħra bħan-nixfa jew li kienu maqbuda f'art mistagħdra. Fi studju reċenti madankollu, ix-xjenzati qiesu li l-merħla ta' igwanodoni kienet vittma ta' dħaħen tossiċi peress li kien hemm livelli għoljin ta' disulfid tal-ħadid fis-saffi tat-tafal li fihom instabu l-annimali.
Esplora l-igwanodon 3D u immaġina kif kienu jduru madwar il-Belġju madwar 122 miljun sena ilu.
L-oġġetti 3D kif jgħinuna nifhmu l-istorja marittima?
Dan ix-"Scheepsglobe" (globu tal-bastiment) maħluq madwar l-1731 huwa globu tal-karta li aktarx kien intuża fuq il-bastiment Berkenrode. Il-globu, li jinsab f'kundizzjoni delikata (kif jidher fuq il-mudell 3D), instab fil-pjan ta' fuq nett ta' katidral f'Utrecht. Berkenrode nbena fl-1723 u kien jappartjeni għall-Kumpanija Olandiża tal-Indja tal-Lvant, jew il-Vereenigde Oost-Indische Compagnie (il-VOC).
Il-globu jiddokumenta l-progress ta' kuljum tal-vjaġġ ta' Berkenrode minn Batavia (il-Ġakarta tal-lum) lejn in-Netherlands permezz tal-Kappa tat-Tama Tajba fl-Afrika t'Isfel. Matul is-seklu 18, għadd kbir ta' skjavi nġiebu mill-arċipelagu Indoneżjan u partijiet oħra tal-Asja lejn il-Cape permezz ta' vapuri tal-VOC. Il-Berkenrode seta' kien wieħed minn dawk il-bastimenti.
Dan il-mudell 3D jippermetti li tarah udjenza akbar filwaqt li hemm aktar riċerka biex tifhem l-istorja kolonjali qawwija tiegħu fil-kummerċ tal-iskjavi.
Bastiment tat-tbaħħir ħafna aktar modern huwa l-Bastiment tat-Tkarkir Lambousa, dgħajsa tas-sajd storika unika li tippermettilna nifhmu l-kultura ta' Ċipru modern.
Id-dgħajsa tas-sajd storika ‘Lambousa', li hija proprjetà tal-Muniċipalità ta' Limassol u waħda mill-attrazzjonijiet popolari tal-viżitaturi ta' Limassol kienet ankrata f'kantuniera tat-tarzna ta' Karnagio għal dawn l-aħħar snin, fejn ittieklet mill-melħ tal-baħar u l-kundizzjonijiet tat-temp.
Mibnija fl-1955, id-dgħajsa kienet tintuża għas-sajd fil-Baħar Mediterran għal 50 sena u hija bastiment ta' 25 metru b' kapaċità ta' 48 tunnellata u b'veloċità massima ta' 10 mili tal-baħar. Id-dgħajsa ġiet restawrata u ntużat għal żjarat organizzati bil-għan li tinforma lill-pubbliku dwar is-sajd u l-istorja u t-tradizzjonijiet marittimi ta' Limassol u ta' Ċipru.
Hija eżempju tat-tradizzjoni Griega tal-bini tal-bastimenti u tfakkira ħajja tal-istorja tas-sajd Ċiprijott. Agħti ħarsa lejn il-mudell 3D u eżamina l-istruttura tiegħu int stess.
Is-salvataġġ tiegħu huwa stadju importanti ħafna fil-qasam tal-wirt kulturali diġitali, speċjalment minħabba li, skont regolament marittimu, ċerti dgħajjes tas-sajd għandhom jinqerdu.
X'jistgħu juruna l-oġġetti 3D dwar punti ta' interess antiki?
Il-ġebla Stora Hammars I hija waħda mill-erba' ġebliet immaġni tal-età tal-Vikingi li jinsabu fi Stora Hammars, Gotland l-Iżvezja. Dawn il-ġebel jmorru lura għas-seba' seklu WK. Stora Hammars I għandha sitt pannelli li juru xenarji mitoloġiċi, reliġjużi u militari. Hija interpretata bħala li turi l-leġġenda ta' Hildr u l-battalja bla tmiem tiegħu.
Agħti ħarsa lejn il-mudell 3D, qed tarahom il-pannelli li juru mara bejn żewġ irġiel, xena tas-sagrifiċċju, mara bilwieqfa bejn vapur twil ma' ġellieda armati u xena tal-battalja?
Monument tal-ġebel aktar ornat fil-kollezzjoni Twin it! huwa s-Salib tat-Tramuntana f'Ahenny, l-Irlanda.
Forsi nafu li hemm għadd kbir ta' djar bħala markaturi ta' siti tad-dfin Kristjani, iżda dan mhux dejjem kien l-iskop tagħhom. Is-slaleb għoljin huma monumenti kulturali emblematiċi tal-pajsaġġ Irlandiż u dehru għall-ewwel darba madwar id-disa' seklu, u jservu bħala markaturi tal-konfini tat-territorji jew monumenti sagri għall-poter politiku. Slaleb bħal dawn kellhom ukoll rwol fit-tagħlim tal-messaġġi tal-Bibbja lil dawk li ma kinux irċevew edukazzjoni u ma setgħux jaqraw jew jiktbu.
Is-Salib tat-Tramuntana f'Ahenny huwa wieħed minn par slaleb iddekorati. Kif jidher fil-mudell 3D, għandu l-għatu tal-ġebel tiegħu ta' forma konika li tista' tirrappreżenta mitra ta' isqof. Il-bażi hija mżejna b’xeni figurattivi fuq l-erba’ naħat, filwaqt li s-salib fih ukoll varjetà ta’ mudelli ġeometriċi.
X'jistgħu jgħidulna r-rendimenti 3D dwar l-arkitettura?
Il-bini storiku spiss jiġi estiż, restawrat jew imtejjeb matul is-sekli. Permezz tal-immudellar 3D, nistgħu nħarsu mill-qrib lejn xi ħjieli li juruna l-istorja tal-iżvilupp ta' bini.
Il-kastell ta' Paphos f'Ċipru jinsab fil-parti tal-Punent tal-port tal-belt. Il-ħakkiema Franki bnew il-kastell f’nofs is-seklu 13 biex jieħu post il-forti Biżantina ta’ Saranta Kolones li nqerdet wara terremot fl-1222. Il-ħakkiema Franki oriġinarjament waqqfu żewġ torrijiet, li t-tnejn kienu użati fis-seklu 15, skont xi testi medjevali.
Lejn l-aħħar tas-seklu 15, terremot ieħor qered wieħed miż-żewġ torrijiet. Dak li kien fadal miż-żewġ torrijiet sussegwentement inqered mill-Venezjani eżatt qabel il-konkwista Ottomana tal-1570. Ir-restawr Ottoman tal-1780 tat-torri Frank tal-punent (b'żidiet Venezjani) għadu hemm sal-lum, u jidher fil-mudell 3D. Iskrizzjoni fuq id-daħla tal-kastell tagħti xhieda ta’ dan ir-restawr.
Esplora l-mudell 3D u immaġina l-istorja tiegħu u n-nies li kkontribwew għall-istorja inkredibbli tiegħu.
It-torri Chindia fi Târgoviște, ir-Rumanija, inbena f’nofs is-seklu 15 mill-ħakkiem Vlad Dracul u aktar tard minn ibnu, Vlad in-Niffiedi, magħruf ukoll bħala Drakula/Drăculea. It-torri nbena biex jipproteġi r-residenza prinċiparja minn attakki tal-għadu u jipprovdi sorveljanza tal-qorti u taż-żona tal-madwar.
Il-funzjonijiet tat-torri inbidlu maż-żmien minn kampnar għal kenn difensiv u torri tal-għassa. Sas-seklu 17, kien sar torri tal-arloġġ. Sa nofs is-seklu 19, ġie rikostruwit f’torri tan-nar mill-prinċep u l-kap ta’ Wallachia Gheorghe Bibescu u għadu hekk illum.
Agħti ħarsa madwar it-torri 3D ta' Chindia u ara jekk tinnotax xi ħjiel tal-użi preċedenti tiegħu.
Il-villa Minovici hija waħda mill-ewwel eżempji ta’ stil arkitettoniku Neo-Rumen f’Bukarest, ir-Rumanija.
Mibnija fit-tarf tal-belt fl-1905, il-villa kienet maħsuba bħala rtir għal sidha, Nicolae Minovici, figura prominenti fix-xjenza forensika Rumena tal-bidu tas-seklu 20. Fl-1906, il-bini għadda minn trasformazzjoni sinifikanti, u sar l-ewwel mużew tal-arti folkloristika ta’ Bukarest b’kollezzjoni estensiva ta’ arti etnografika Rumena.
Esplora l-mudell 3D biex tesplora l-parti ta' barra ta' din il-villa sabiħa.
Is-sit tar-raħal Neolitiku ta’ Khirokitia Vouni f’Ċipru ġie skopert fl-1934 mill-arkeologu Porphyrios Dikaios u jmur lura għall-bidu tas-seba’ u s-sitt sekli QK. Skavi arkeoloġiċi estensivi żvelaw firxa ppakkjata sew ta' djar ċirkolari ta' daqsijiet varji. Ħafna minnhom għandhom pedamenti tal-ġebel, b'sovrastruttura ta' briks tat-tajn u saqaf ċatt.
Ir-raħal jinsab f'liwja iebsa tax-Xmara Maroni, li tipproteġih fit-Tramuntana, fil-Lvant u fix-Xlokk. Inbniet struttura tal-ġebel twila u lineari, li taqsam l-insedjament mit-Tramuntana għan-Nofsinhar, li tipprovdi protezzjoni artifiċjali min-naħa tal-Punent. Meta l-insedjament infirex lejn il-Punent fuq art li qabel ma kinitx okkupata, l-istess mudell ġie ripetut, u l-iżvilupp kien akkumpanjat mill-bini simultanju ta' konfini ġdida fil-forma ta' ħajt tal-ġebel impressjonanti.
Is-sit tal-UNESCO ta’ Khirokitia illum huwa espost għal perikli naturali, bħan-nirien li qerdu l-pajsaġġ tal-madwar fl-2013, u kienu fil-qrib perikoluż tal-istrutturi arkeoloġiċi. L-effetti ta' dan l-avveniment katastrofiku jistgħu jidhru fil-mudell 3D.