Εξερευνώντας ιστορίες αξιόλογων γυναικών στο Παρίσι
Υπάρχει ένα ευρέως γνωστό ντοκιμαντέρ του 1996) με τίτλο «Το Παρίσι Ήταν Μία Γυναίκα», το οποίο εξυμνεί διάσημες γυναίκες στο Παρίσι μεταξύ του Α’ και του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Θα μπορούσε κάποιος να πάει ένα βήμα πιο πέρα για να συμπεριλάβει και την πόλη ως γυναίκα, αλλά και για να δώσει μια φωνή σε κάποιες άλλες διάσημες γυναίκες του παρελθόντος της πόλης, και να αποδείξει πόσο ισχύει αυτός ο τίτλος.
Η ομορφιά της πόλης του Παρισιού βρίσκεται στην αρχιτεκτονική της από την αρχαιότητα μέχρι και τη σύγχρονη εποχή, με γραμμές, καμπύλες και εξαιρετικά κωδωνοστάσια. Τα περίτεχνα διακοσμημένα κτίρια και οι πολύχρωμοι κήποι αποτυπώνουν τη δεξιοτεχνία αυτών που τα έκτισαν.
Το Παρίσι ήταν πατρίδα για γυναίκες όπως η πολιούχος του, Αγία Γενεβιέβη, η Κριστίν ντε Πιζάν, η πρώτη γυναίκα που αμείφθηκε ως συγγραφέας, και η Ελοΐζα, διάσημη μοναχή και γυναίκα των γραμμάτων του 12ου αιώνα.
Το Παρίσι είναι επίσης γνωστό για τις σύγχρονες γυναίκες του 20ου και 21ου αιώνα, όπως οι φιλόσοφοι Σιμόν ντε Μποβουάρ και Ελέν Σιξού,και, φυσικά, για την πασίγνωστη σχεδιάστρια μόδας Κοκό Σανέλ.
Το Παρίσι φιλοξένησε αυτές τις αξιοσημείωτες γυναίκες που έχουν αφήσει το πνεύμα τους στην πόλη αυτή, η οποία αντανακλά χάρη, ευφυΐα και θάρρος- ακριβώς όπως αυτές οι γυναίκες. Η πόλη του Παρισιού παρείχε έναν χώρο για τις γυναίκες της να δημιουργήσουν, να συλλογιστούν και να πράξουν,παρά τους πολιτικούς, οικονομικούς και κοινωνικούς περιορισμούς που ιστορικά συχνά καθιστούσαν τις φωνές και τη δουλειά τους αόρατες.
Ας δούμε λοιπόν κάποιες από τις πολλές αξιοθαύμαστες γυναίκες του Παρισιού.
Γενεβιέβη
Η Γενεβιέβη, Γαλλο-Ρωμαϊκής αριστοκρατικής καταγωγής, είναι πολιούχος του Παρισιού. Έζησε τον 5ο αιώνα και έπαιξε σημαντικό ρόλο προστατεύοντας το Παρίσι από τους στρατούς του Αττίλα,τον ηγέτη των Ούννων, που εισέβαλαν στην πόλη.
Οι κάτοικοι του Παρισιού ήταν αρχικά σκεπτικοί σχετικά με τα κίνητρα της Γενεβιέβης, καθώς ήταν απόγονος ανθρώπων άλλης κατηγορίας. Έδωσε πολύτιμες συμβουλές στους κατοίκους και, ειδικά για τις γυναίκες, προέτρεψε να μην φύγουν, αλλά να μείνουν και να προσευχηθούν. Αυτό λέγεται ότι τους έσωσε από τη σφαγή.
Οι σημαντικές συμβουλές της εκτιμήθηκαν και την κατοχύρωσαν ως σοφή και αξιότιμη πολιούχο του Παρισιού. Αργότερα, μία εκκλησία κτίστηκε προς τιμήν της και στην ίδια εκκλησία έχουν θαφτεί τα λείψαναά της.
Ελοΐζα
Η μεσαιωνική εποχή έθρεψε πληθώρα εξαιρετικών γυναικών: διανοούμενες, συγγραφείς, συνθέτριες, θεολόγους και καλλιτέχνιδες. Η Ελοΐζα του Παρισιού ήταν μία από αυτές. Ήταν μία διανοούμενη με επαναστατικές ιδέες στο πεδίο της θεολογίας και στον τρόπο με τον οποίο αυτή ερμηνεύεται από λόγιους της εκκλησίας.
Οι κριτικές απόψεις της αναγνωρίζονταν από τον προσωπικό της δάσκαλο, Αβελάρδο, κληρικό, ο οποίος σε γράμμα του της δήλωσε:
«Είμαι κατώτερος σου με κάθε τρόπο, γιατί υπερέχεις ακόμη και εκεί που φαίνεται να υπερέχω εγώ»
Την θεωρούσε ευφυή άνθρωπο. Αργότερα είχαν μια παθιασμένη ερωτική σχέση, με τραγικό τέλος και για τους δύο.
Η αγάπη που είχαν ο ένας για τον άλλο δεν θεωρούνταν επιτρεπτή: η Ελοΐζα και ο Αβελάρδος δεν μπορούσαν να παντρευτούν νόμιμα, καθώς ο γάμος κληρικών ήταν απαγορευμένος. Ωστόσο, παντρεύτηκαν μυστικά και έκαναν παιδί. Η Ελοΐζα αδυνατούσε να μεγαλώσει το παιδί της, τον Αστρόλαβο και έτσι, ανέλαβε τη φροντίδα του η αδερφή του Αβελάρδου, Διονυσία.
Ο Αβελάρδος επέμενε ότι η Ελοΐζα έπρεπε να περάσει τον υπόλοιπο καιρό της ζωής της απομονωμένη από την κοινωνία, όπως έκανε και ο ίδιος. Ο χωρισμός τους ήταν επίπονος γι’ αυτούς εξαιτίας της μεγάλης αγάπης που ένιωθε ο ένας για τον άλλον. Η Ελοΐζα ήταν πάντα στο μυαλό του και αυτός στο δικό της.
Μέσω των γραμμάτων τους, βλέπουμε έναν πολύ έντονο έρωτα παρά τον χωρισμό τους. Έτσι, θυμόμαστε την Ελοΐζα ως μία γυναίκα εξαιρετικής μόρφωσης και χάρης που αγάπησε τον Αβελάρδο μέχρι το τέλος. Οι δυο τους έχουν ταφεί μαζί στο Κοιμητήριο Περ Λασέζ στο Παρίσι.
Μαριάν
Η Μαριάν είναι το αλληγορικό σύμβολο μίας διευρυμένης Γαλλίας. Στο πρόσωπό της βλέπουμε τις αρχές των γαλλικών πολιτικών ιδεωδών, όπως για παράδειγμα την ελευθερία, την ισότητα, την αδελφοσύνη και τη λογική.
Δεν μας προκαλεί εντύπωση ο λόγος για τον οποίο το Παρίσι έχει αποτυπωθεί στην κοινή μνήμη ως γυναίκα. Η Μαριάν λαμβάνει τη θέση της μεταξύ άλλων θεοτήτων της λογικής και της ευφυΐας, όπως, για παράδειγμα, η ρωμαϊκή θεά Μινέρβα ή η ελληνική θεά Αθηνά, γυναίκες δυναμικές και σοφές συνάμα.
Ωστόσο, δεν ήταν αληθινό πρόσωπο. Έχει απεικονιστεί ως γυναίκα σε πίνακες, σε μαρμάρινες προτομές, σε μνημεία και σε αγάλματα όπως αυτό που βρέθηκε στο Παρίσι.
Γερτρούδη Στάιν
Το Παρίσι έχει επίσης αγκαλιάσει γυναίκες εκτός Γαλλίας που ήρθαν στην πόλη αναζητώντας υποστήριξη για το πνευματικό και καλλιτεχνικό τους έργο.
Μία από τις πιο αξιοσημείωτες παρουσίες ήταν η Γερτρούδη Στάιν που ίδρυσε στο Παρίσι ένα κίνημα αβάν-γκαρντ το οποίο καθρέφτιζες τον καλλιτεχνικό τρόπο σκέψης της όσον αφορά τη δομή της λογοτεχνίας. Αυτό το κίνημα αμφισβήτησε έννοιες όπως το ύφος, το περιεχόμενο και η γλώσσα των τελών του 19ου αιώνα. Το Παρίσι αποτελούσε, επίσης, μέρος που αποδέχτηκε αυτό που θα μπορούσε να θεωρηθεί εναλλακτικός τρόπος ζωής.
Η Στάιν έζησε στο Παρίσι με τη σύντροφό της Άλις Μπ. Τόκλας και γαλούχησε πολλούς μοντερνιστές συγγραφείς. Το καλλιτεχνικό της σαλόνι αποτέλεσε χώρο συνάντησης για Αμερικαοούς συγγραφείς όπως ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ και ο Φ. Σκοτ Φιτζέραλντ και καλλιτέχνες όπως ο Ισπανός Πάμπλο Πικάσο και ο Γάλλος ζωγράφος Ανρί Ματίς.
Τα σαλόνια του Παρισιού ήταν χώροι όπου οι γυναίκες μπορούσαν να δοκιμάσουν την αποδοχή και την αναγνώριση του καλλιτεχνικού τους έργου. Η Στάιν δημιούργησε το δικό της σαλόνι που στήριξε την ίδια, την Άλις Μπ. Τόκλας και άλλες στα δικά τους καλλιτεχνικά εγχειρήματα.
Η ίδρυση τέτοιων χώρων είναι που δείχνει την καινοτόμα δράση της ώστε να συνεχιστεί η παράδοση της υποστήριξης των γυναικών- όπως η υποστήριξη που η πόλη του Παρισιού είχε προσφέρει στην ίδια.
«Η Αμερική είναι η πατρίδα μου και το Παρίσι είναι η πόλη μου»
Εκείνη και η Άλις παρέμειναν στη Γαλλία ακόμη και κατά την αναταραχή και τις στερήσεις του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Μετά τον πόλεμο, επέστρεψαν στο πολυαγαπημένο τους Παρίσι όπου συνέχισαν το έργο τους. Η Στάιν έγραψε το Wars I Have Seen (Πόλεμοι που έχω δει) τη χρονιά πριν τον θάνατό τηςτο 1946. Όπως η Ελοΐζα και ο Αβελάρδος, η Γερτρούδη Στάιν και η σύντροφός της Άλις Μπ. Τόκλας ενταφιάστηκαν μαζί στο Κοιμητήριο Περ Λασέζ.
Πολλές ακόμη γυναίκες στην τέχνη, στη λογοτεχνία, στη φιλοσοφία στις επιστήμες και την καινοτομία ωφελήθηκαν από τα δώρα του Παρισιού. Η πόλη του Παρισιού είναι όντως γυναίκα: ένα μέρος όπου οι γυναίκες μπόρεσαν και μπορούν και σήμερα να βρουν παρηγοριά, υποστήριξη και έμπνευση για τη δουλειά τους.
Προς τιμήν όλης της συμβολής των γυναικών στην ανθρώπινη ιστορία, η πόλη του Παρισιού θα έπρεπε να συγκαταλέγεται στις πόλεις που προσέφεραν στις γυναίκες την ευκαιρία, όπως είπε η Σιμόν ντε Μποβουάρ,να γίνουν γυναίκες.
Μετάφραση: Ελισάβετ Τσακαλίδου, προπτυχιακή φοιτήτρια, Τομέας Μετάφρασης και Διαπολιτισμικών Σπουδών, Τμήμα Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.